Πότε θα λογοδοτήσει το υπουργείο Οικονομικών;

Του Γιάννη Βαρουφάκη

Στις 22 Οκτωβρίου, η διεθνής επιστημονική κοινότητα δεν πίστευε στα μάτια της διαβάζοντας τα νέα ότι ιταλικό δικαστήριο καταδίκασε σε έξι χρόνια κάθειρξη έξι σεισμολόγους επειδή απέτυχαν να προειδοποιήσουν τον πληθυσμό για τον σεισμό στην πόλη L’ Aquila το 2009. 

Εμφανώς, το δικαστήριο δεν κατανόησε ότι η σεισμολογία βρίσκεται στα σπάργανα: μπορεί να προβλέψει πού θα γίνει μεγάλος σεισμός αλλά όχι το πότε. Συνεπώς, η φυλάκιση των επιστημόνων δεν ήταν παρά μια απόφαση απελπισίας του ιταλικού κράτους μπροστά στην (έως τώρα) αδυναμία του ανθρώπου να προβλέψει τις βουλές του Εγκέλαδου.

Όπως έχω γράψει αλλού, εμείς οι οικονομολόγοι είμαστε χειρότεροι από τους σεισμολόγους. Όπως οι σεισμολόγοι, είμαστε κι εμείς ανίκανοι να προβλέψουμε τις μεγάλες κρίσεις, τους οικονομικούς σεισμούς (τύπου 1929 ή 2008) που απειλούν με διάλυση την κοινωνία. Τουλάχιστον, όμως, οι σεισμολόγοι δεν φταίνε ούτε για τον σεισμό ούτε και για τους μετασεισμούς. Αντίθετα, οι οικονομολόγοι είμαστε ένοχοι: Πίσω από κάθε τοξική οικονομική πολιτική, ή κάποιο τοξικό παράγωγο, κρύβεται ένα όμορφο μοντέλο κάποιου επιτυχημένου οικονομολόγου. Αν δεν υπήρχαμε, ή τουλάχιστον αν δεν είχαμε τόσο μεγάλη πίστη στον εαυτό μας, ο κόσμος θα ήταν καλύτερος, η Κρίση λιγότερο έντονη.

Οι αποτυχημένες προβλέψεις του Υπουργείου Οικονομικών

Έρχομαι λοιπόν στο δια ταύτα: Καμία αποτυχημένη πρόβλεψη στην ιστορία της οικονομικής επιστήμης δεν ήταν τόσο οφθαλμοφανής όσο εκείνη των οικονομολόγων της τρόικα και, βεβαίως, του δικού μας Υπουργείου Οικονομικών! Καθώς, μάλιστα, αυτές οι παταγώδεις αποτυχημένες προβλέψεις αποτελούν τα θεμέλια των οικονομικών πολιτικών της τελευταίας τριετίας, που καταδικάζουν μια ολόκληρη γενιά στην απαξίωση της χώρας της και στην αδυναμία να ελέγχουν την ζωή τους, νομίζω ότι ήρθε η ώρα να λογοδοτήσει το υπουργείο Οικονομικών. Εχθρός της ιδέας της φυλακής, δεν προτείνω μια τύχη σαν εκείνη που επιφύλαξε το ιταλικό δικαστήριο για τους σεισμολόγους. Όμως μια ωραία απόλυση (από την στιγμή που δεν διαθέτουν την ευαισθησία να παραιτηθούν) θα ήταν το λιγότερο που απαιτεί η λογική και η δικαιοσύνη.

Μια ματιά στο παρακάτω διάγραμμα πείθει άμεσα για του λόγου το αληθές.

Τον Μάιο του 2010, με την υπογραφή του Μνημονίου, παρόλο που η μισή χρονιά είχε ήδη περάσει (και το υπουργείο ήξερε τα στοιχεία του πρώτου εξαμήνου), η πρόβλεψή του για το χρέος του 2010 (ως ποσοστό του ΑΕΠ) έπεσε έξω δεκαπέντε ποσοστιαίες μονάδες! Όχι μία και δύο, εντός δηλαδή των ορίων του στατιστικού σφάλματος. Δεκαπέντε!

Την επόμενη χρονιά, για το 2011, η πρόβλεψη του υπουργείου έφτασε το αμίμητο 25,5%. Σύμφωνα με το Σχέδιο Προϋπολογισμού που μόλις πρόσφατα κατατέθηκε στην Βουλή, φέτος η πρόβλεψη του υπουργείου επί υπουργίας κ. Παπακωνσταντίνου (και του αρχικού Μνημονίου) θα αποδειχθεί σχεδόν 40% χαμηλότερη από το πραγματικό χρέος ενώ του χρόνου, το 2013, αν τα πράγματα πάνε όπως ελπίζει ο Γιάννης Στουρνάρας, η απόκλιση του χρέους (από το επίπεδο που προέβλεψε το υπουργείο το 2010) θα χτυπήσει κόκκινο, αγγίζοντας το 47,3%.

Τι έφταιξε;

Αυτές οι προβλέψεις είχαν έναν σαφώς προκαθορισμένο και κυνικό στόχο: Να στοιχειοθετήσουν, να θεμελιώσουν την πολιτική του Μνημονίου 1. Να πείσουν ότι τα νούμερα εκείνα «έβγαιναν». Οι κύριοι της τρόικας, και ιδίως του ΔΝΤ (όπως γνωρίζουμε πλέον καλά) κατασκεύασαν (μετά από απαίτηση του Βερολίνου) τις προβλέψεις με κόκκινο χρώμα στο διάγραμμα έτσι ώστε να περάσουν τα τεράστια δάνεια από την Ομοσπονδιακή Βουλή του Βερολίνου (προσφέροντας στους γερμανούς βουλευτές την ψευδαίσθηση ότι πρόκεται για ένα παροδικό πρόβλημα ρευστότητας του ελληνικού κράτους).

Το γεγονός ότι δεν υπήρχε καμία, μα καμία, πιθανότητα να πιαστούν αυτοί οι στόχοι, με αποτέλεσμα η εικόνα της Ελλάδας να κατακρεουργείται καθημερινά (σημ. ο γερμανός πολίτης που βλέπει το παραπάνω διάγραμμα δεν ενδιαφέρεται για το αν οι στόχοι εκείνοι ήταν ή δεν ήταν άπιαστοι) δεν ένοιαζε την τρόικα. Εκείνη απλά ήθελε να κουκουλώσει για ένα ή δύο χρόνια το «ελληνικό πρόβλημα». Εμείς όμως; Το δικό μας Υπουργείο Οικονομικών; Δεν ένιωθε την υποχρέωση, στον βαθμό που παιζόταν η ήδη πληγωμένη αξιοπιστία της χώρας, να δημοσιοποιήσει δικές του προβλέψεις που να είναι ρεαλιστικές, που να δώσουν στην ελληνική πλευρά περισσότερα επιχειρήματα και, εν τέλει, να κερδίσουν την εμπιστοσύνη των πολιτών και των αγορών – εμπιστοσύνη που μόνο το «πιάσιμο» των στόχων μπορεί να επιφέρει;

Αντί για αυτό, το Υπουργείο Οικονομικών έπραξε σαν έναν ανόητο που για να πάρει επιδότηση από τον ΣΕΓΑΣ διατρανώνει ότι τον Ιούνιο θα πηδήξει 2,45 μέτρα στο άλμα εις ύψος. Μόνο γελοιότητα παράγει αυτή η τακτική. Και καλά ο κ. Παπακωνσταντίνου, ο οποίος έχει αποδείξει έμπρακτα ότι το μόνο που τον ενδιέφερε είναι να λέει ναι», «μάλιστα», «όπως επιθυμείτε» στο Βερολίνο και στις Βρυξέλλες. Οι οικονομολόγοι όμως του υπουργείου, του Συμβουλίου Οικονομικών Εμπειρογνωμόνων, γιατί δεν έβγαλαν ένα δικό τους πόρισμα; Γιατί δεν παραιτήθηκαν; Ήταν ένοχοι αποσιώπησης ενός τεράστιου  προβλεπτικού σφάλματος, το οποίο γνώριζαν ότι απειλούσε να καταστρέψει την χώρα; Ή μήπως πίστευαν αυτές τις προβλέψεις; Και στην μία και στην άλλη περίπτωση, πρέπει να απολυθούν πάραυτα. Σκεφτείτε το: Σε ποια μεγάλη εταιρεία οικονομολόγος-λογιστής πέφτει τόσο πολύ έξω και κανείς δεν του ζητά να λογοδοτήσει;

Πολλοί κριτικά ιστάμενοι προς τον γράφοντα αναγνώστες λένε: «Όταν είσαι έξω από τον χορό...» Δεν είναι έτσι φίλοι και φίλες. Όλοι μας είμαστε στον ίδιο χορό και όλοι μας έχουμε ευθύνες. Κανείς οικονομολόγος που γνώριζα εκείνη την εποχή στο εξωτερικό ή στην Ελλάδα (χωρίς οργανική θέση σε κάποιο υπουργείο, τράπεζα ή οργανισμό) δεν αποδεχόταν τις προβλέψεις αυτές. Όλοι μας, δεξιοί και αριστεροί, έλληνες, αγγλοσάξονες, ολλανδοί κλπ., συμφωνούσαμε (και φωνάζαμε) ότι «τα νούμερα» δεν βγαίνουν. Διακρίναμε μάλιστα το μέγα σφάλμα στις προβλέψεις υπουργείου-τρόικας. Ήταν το εξής:

Η εσφαλμένη υπόθεση

Θεωρούσαν ότι ο λεγόμενος «πολλαπλασιαστής» της ελληνικής οικονομίας ήταν μικρότερος του ενός και μάλιστα πολύ κοντά στο μηδέν. Τι σημαίνει αυτό; Δεν είναι δύσκολο να το καταλάβει κανείς. Έστω ότι το κράτος ξοδεύει φέτος 1 ευρώ πιο πολύ από πέρσι. Αν το εθνικό εισόδημα αυξηθεί κατά x ευρώ, τότε λέμε ότι ο πολλαπλασιαστής ισούται με x. Αντίστοιχα, αν το κράτος «αφαιρέσει» από την οικονομία 1 ευρώ (π.χ. αυξάνοντας την φορολογία κατά 1 ευρώ, ή μειώνοντας τις δαπάνες τους κατά 1 ευρώ), και ο πολλαπλαστιαστής είναι x, τότε το ΑΕΠ, το εθνικό εσόδημα μειώνεται κατά x ευρώ. Η υπόθεση ότι ο πολλαπλασιαστής της οικονομίας μας εν έτει 2010 ήταν κοντά στο μηδέν «βοήθησε» την τρόικα και το υπουργείο να επιχειρηματολογήσουν ότι οι μεγάλες περικοπές στις δημόσιες δαπάνες θα είχαν πολύ μικρό αντίκτυπο στο ΑΕΠ.

Προφανώς, ο πολλαπλασιαστής της οικονομίας όχι μόνο δεν ήταν κοντά στο μηδέν αλλά προσέγγιζε το 1,5 με 2 (με αυξητική πορεία όσο πέρναγε ο καιρός και φούντωνε η κρίση). Δηλαδή, για κάθε 1 δις ευρώ «μέτρων» το ΑΕΠ μειωνόταν κατά 2 δις. Κάπως έτσι η ελληνική οικονομία απώλεσε 55 δις εθνικού εισοδήματος από το 2010 έως σήμερα, στέλνοντας το χρέος, ως ποσοστό του ΑΕΠ, στην στρατόσφαιρα και την αξιοπιστία της χώρας στο ναδίρ. Από αυτές εδώ τις σελίδες, εξηγούσα τον Αύγουστο του 2010, το μέγα προβλεπτικό σφάλμα του Υπουργείου Οικονομικών και της τρόικας [τόσο όσον αφορούσε την ελληνική οικονομία (και τον πολλαπλασιαστή της) όσο και το διεθνές περιβάλλον]: η υπόθεση πως η λιτότητα θα έχει μηδαμινό αντίκτυπο στο εθνικό εισόδημα της Ελλάδας και των εταίρων της.

Ήταν μια «ηρωική», μια κυνικότατη, υπόθεση που κόπηκε και ράφτηκε στα μέτρα των προτεραιοτήτων του Βερολίνου, το οποίο αποφάσισε να δώσει ένα μεγάλο δάνειο παρουσιάζοντας στην Γερμανική Βουλή ένα κάλπικο πρόγραμμα προσαρμογής – ένα πρόγραμμα που, για να επαληθευτεί, έπρεπε να παραβιαστούν οι βασικοί νόμοι των μακροοικονομικών. Και επαναλαμβάνω: Εκείνοι την δουλειά τους έκαναν. Το Υπουργείο Οικονομικών όμως;

Θα πουν κάποιοι ότι αυτές οι προβλέψεις θα είχαν επιτευχθεί αν η κυβέρνηση είχε καταφέρει να εφαρμόσει το Μνημόνιο, αν είχε μειωθεί έγκαιρα το χρέος μέσω ιδιωτικοποίησεων, αν είχαν γίνει οι διαρθωτικές αλλαγές. Δεν είναι έτσι αγαπητοί αναγνώστες. Τον Ιούνιο του 2011, πάλι από αυτές τις σελίδες, δημοσιοποιήσαμε μια προσομοίωση του δημόσιου χρέους με βάση τα εξής υπεραισιόδοξα σενάρια: Το Σενάριο 1 (γκρι γραμμές) έδειχνε πως θα εξελιχθεί το ποσοστό χρέους αν πιάναμε πλήρως τους στόχους του επικαιροποιημένου Μνημονίου 1 άνευ ιδιωτικοποιήσεων και νέων μέτρων. Το ακόμα πιο αισιόδοξο Σενάριο 2 (οι κίτρινες γραμμές) προσέθετε την υπόθεση ότι οι ιδιωτικοποιήσεις θα απέφεραν €15 δισ το 2011, άλλα €15 δισ το 2012, και επί πλέον €10 δις το 2013 και €10 δισ το 2014. Όπως φαίνεται από το σχεδιάγραμμα στο πάνω αριστερά μέρος του άρθρου εκείνου, και τα δύο αυτά σούπερ-αισιόδοξα σενάρια, που υπέθεταν την πλήρη και επιτυχέστατη εφαρμογή του Μνημονίου, οδηγούσαν το δημόσιο χρέος της ώρας σε εκρηκτικό μονοπάτι.

Και τώρα;

Μόλις τελείωσα την μελέτη του Προϋπολογισμού του Κράτους για το 2013. Αν και είναι εμφανές ότι ο Γιάννης Στουρνάρας έχει κάνει προσπάθειες να εμφυσήσει έναν μεγαλύτερο ρεαλισμό στις προβλέψεις του υπουργείου του, δυστυχώς η κατάσταση δεν έχει αλλάξει ριζικά. Ο Προϋπολογισμός προβλέπει ότι τα νέα μέτρα των περίπου 11 δις, αν περάσουν τελικά, θα οδηγήσουν σε περαιτέρω συρρίκνωση του ΑΕΠ από τα 194 δις το 2012 στα 183 δις το 2013, στέλνοντας το χρέος (ως ποσοστό του ΑΕΠ) στα 189,1%. Που τέτοια τύχη! Χρησιμοποιώντας τις τελευταίες εκτιμήσεις του ίδιου του ΔΝΤ για το μέγεθος του πολλαπλασιαστή της ελληνικής οικονομίας (βλ. πιο πάνω) φαίνεται ότι τα μέτρα των 11 δις (και ιδίως οι περικοπές άνω των 2 δις μισθών και συντάξεων) θα μειώσουν το ΑΕΠ της χώρας στα 172 με 173 δις – οπότε το ποσοστό χρέους θα ξεπεράσει για πρώτη φορά το... 200%. Και τότε πώς νομίζετε ότι θα αντιδράσει η γερμανική πολιτική σκηνή σε ένα νέο αίτημα για άλλα 100 δις;

Πρόταση

«Καλά όλα αυτά», θα μου πείτε. Έστω ότι έχεις δίκιο. Τι κάνουμε; Έχουμε εναλλακτική από το να περάσουμε τα μέτρα αυτά και να πάρουμε την δόση; Ο καλός φίλος Σταύρος Θεοδωράκης χθες έθεσε το ερώτημα αυτό: «Θα μπορούσε αυτή τη στιγμή να γίνει κάτι διαφορετικό;» Ναι Σταύρο, όχι μόνο θα μπορούσε αλλά επιβάλλεται κιόλας.

Δημιουργία κυβέρνησης εθνικής ενότητας, με συμμετοχή και του Σύριζα, στην βασή συμφωνίας (α) να μην ψηφιστούν τα μέτρα των 11δις τώρα αλλά (β) να συμφωνηθούν άμεσα οικονομίες της τάξης των 2,5 δις έτσι ώστε να επιτευχθεί σήμερα κι όλας το πολυπόθητο πρωτογενές πλεόνασμα που εξασφαλίζει ότι το δημόσιο δεν χρειάζεται δανεικά για να καταβάλει μισθούς και συντάξεις

Άμεση εκμετάλλευση της τεράστιας και δημόσιας διένεξης μεταξύ της κας Lagarde και του κ. Schauble, με στόχο την επίτευξη συμφωνίας διασύνδεσης των αποπληρωμών των χρεών μας στην τρόικα (συμπεριλαμβανομένης και της ΕΚΤ) με την σταθεροποίηση της ελληνικής οικονομίας

Αίτημα προς τις Βρυξέλλες (α) αποσύνδεσης των κεφαλαίων που έχουν λαμβάνειν οι ελληνικές τράπεζες από το ελληνικό δημόσιο χρέος με (β) παράλληλη μεταφορά των κονδυλίων ύψους 12 δις (που απομένουν από το ΕΣΠΑ 2007-2013) που έχει λαμβάνειν η ελληνική οικονομία στην Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (χωρίς ούτε μια δεκάρα από αυτά τα 20 δις να περάσουν στο ελληνικό κράτος) ώστε να χρηματοδοτηθούν επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα

Τα παραπάνω δεν συγκροτούν κάποια εύκολη λύση. Είναι ένα σκληρό και κακοτράχηλο μονοπάτι. Είναι όμως το μόνο που μπορεί να μας οδηγήσει στην απόδραση από την καταστροφή. Θα σημάνει ότι η δόση δεν θα δοθεί και οι ελληνικές τράπεζες θα πρέπει, όπως τώρα, να συνεχίσουν να επιβιώνουν, νεκτροζώντανες, με την παροχή ρευστότητας της ΕΚΤ (που θα συνεχιστεί απρόσκοπτα καθώς, διαφορετικά, ο όλος ο σχεδιασμός του κ. Draghi ανατρέπεται για ολόκληρη την Ευρωζώνη).* Όμως, μια τέτοια κίνηση θα:

επιβραδύνει τον ρυθμό συρρίκνωσης του ΑΕΠ

δείξει στους εταίρους μας ότι μπορούμε εντός του ευρώ και χωρίς δανεικά (με άμεση εξαφάνιση του πρωτογενούς ελλείμματος)

δώσει στον ελληνικό λαό μια αίσθηση ότι αρχίζει να ξαναπαίρνει τις τύχες του στα χέρια του

απομονώσει το αυγό του φιδιού

θα δημιουργήσει συνθήκες μιας νέας, ουσιαστική διαπραγμάτευσης με την Ευρώπη, σε διαφορετική λογική, που ανοίγει δρόμους για το ξεπέρασμα της Κρίσης σε ολόκληρη την Ευρωζώνη.

Βέβαια, από αυτή την κυβέρνηση (όπως και με τις προηγούμενες δύο) δεν περιμένω μια τέτοια κίνηση. Δεν έχει ούτε το κουράγιο ούτε το ήθος για να την κάνει. Τουλάχιστον, ας ζητήσει ο κ. Σαμαράς αυτό που θα ζήταγε ο οποιοσδήποτε CEO μεγάλης επιχείρησης: να λογοδοτήσουν οι συνάδελφοι του Υπουργείου Οικονομικών για τα εγκληματικά τους προβλεπτικά σφάλματα. Αν δεν το κάνει, επιλέγει να πορεύεται στα τυφλά, με στοιχεία που παράγουν οι πιο ανίκανοι οικονομολόγοι που έχουν πατήσει τον πλανήτη Γη.

* Βέβαια, και να δοθεί η δόση, πάλι νεκροζώντανες θα είναι καθώς κανείς σοβαρός επενδυτής δεν θα βάλει ζεστό χρήμα σε τράπεζα που εδρεύει σε υπό κατάρρευση κράτος (με χρέος σε εκρηκτική πορεία).

Πηγή:   protagon